Problematyka przedawnienia roszczeń majątkowych nie była przedmiotem rozważań komorników sądowych – do dnia 21 sierpnia 2019 r. kiedy to weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego – Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Ustawodawca nałożył na komorników sądowych obowiązek odmawiania wszczęcia egzekucji przedawnionych roszczeń. Od tego dnia komornik sądowy ma obowiązek badania czy roszczenie stwierdzone w tytule egzekucyjnym (najczęściej w wyroku i nakazie zapłaty) jest przedawnione.

Zgodnie z art. 804 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego:

„Jeżeli z treści tytułu wykonawczego wynika, że termin przedawnienia dochodzonego roszczenia upłynął, a wierzyciel nie przedłożył dokumentu, o którym mowa w art. 797 § 11, organ egzekucyjny odmawia wszczęcia egzekucji. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie”.

Poniżej postaram się wskazać terminy przedawnienia jak również sposób liczenie terminów przedawnienia po wejściu w życie nowelizacji przepisów, która miała miejsce 9 lipca 2018 r. jak również przed zmianami, gdyż w niektórych przypadkach będziemy stosowali przepisy zmienione („stare”).

Okres przedawnienia

Dnia 9 lipca 2018 r. weszła w życie nowelizacja przepisów dotyczących okresu przedawnienia. Od tego dnia okres przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu został skrócony z 10 lat do 6 lat.

Od 9 lipca 2018 r.:

Art. 125 kpc § 1

„Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat.”

Wcześniej tj. od momentu wejścia w życie ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny do dnia 8 lipca 2018 r obowiązywał 10 letni okres przedawnienia roszczeń stwierdzonych w tytule egzekucyjnym, tj.:

Art. 125 kpc § 1(przed zmianą 9 lipca 2018 r.)

„Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.”

Zmiana sposobu liczenia okresu przedawnienia

Na podstawie obowiązujących od 9 lipca 2018 r. przepisów termin przedawnienia upływa na koniec miesiąca kalendarzowego.

dla przykładu: jeśli początek biegu przedawnienia zaczął się dniu 10.01.2020 r. (dzień prawomocności wyroku lub innego tytułu egzekucyjnego) to bieg przedawnienia upłynie 31 grudnia 2026 r.

Wcześniej okres przedawnienia kończył się zgodnie z zasadami ogólnymi liczenia terminów.:

Art. 112 Kodeksu cywilnego:

„Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia.”

tj. termin oznaczony w latach kończył się dniu którym datą odpowiadał początkowi terminu przedawnienia.

dla przykładu: jeśli początek biegu przedawnienia zaczął się 5 sierpnia 2010 r. (dzień prawomocności wyroku lub innego tytułu egzekucyjnego) to bieg przedawnienia upłynie 5 sierpnia 2020 r.

Co z sytuacją jeśli okres biegu przedawnienia zaczął swój bieg przed wejściem w życie nowelizacji przepisu, tj. przed 9 lipca 2018 r.

Jeśli bieg przedawnienia rozpoczął się przed 9 lipca 2018 r. (np. orzeczenie sądu zasądzające roszczenie stało się prawomocne 8 lipca 2018 r. lub wcześniej) i na ten dzień roszczenie nie było przedawnione (na podstawie uchylonych przepisów) to stosujemy nowe przepisy z tym, że 6 letni termin przedawnienia zacznie biec od dnia wejścia zmian w życie tj. od dnia 9 lipca 2018 r.

dla przykładu: jeśli orzeczenie zasądzające roszczenie stało się prawomocne w dniu 15 stycznia 2017 r. to w związku z tym, że termin przedawnienia zaczyna biec przed 9 lipca 2018 r. i na ten dzień roszczenie nie jest przedawnione (według starych przepisów przedawnienie nastąpiłoby 15 stycznia 2027 r.) to 6 letni termin liczymy od 9 lipca 2018 r. – termin przedawnienia nastąpi z upływem dnia 31 grudnia 2024 r.

W niektórych przypadkach będziemy stosowali przepisy zmienione („stare”) – dotyczy to okresu przedawnienia jak również sposobu liczenia terminu.

Jeśli przedawnienie nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej (niż 6 letni termin liczony od 9 lipca 2018 r.) , to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

dla przykładu: jeśli orzeczenie zasądzające roszczenie stało się prawomocne w dniu 20 października 2010 r. to w związku z tym, że termin zaczyna biec przed 9 lipca 2018 r, i na ten dzień roszczenie nie jest przedawnione (na podstawie uchylonych przepisów) ustalamy, że zgodnie z nowymi przepisami przedawnienie nastąpiłoby z upływem 31 grudnia 2024 r. (6 lat po wejściu w życie nowych przepisów- z upływem roku kalendarzowego), a zgodnie ze starymi przepisami przedawnienie nastąpiłoby z upływem 20 października 2020 r. to przedawnienie nastąpi z upływem wcześniejszego terminu tj. z upływem 20 października 2020 r.

Przedawnienie odsetek

Terminu przedawnienia odsetek nie został zmieniony i wynosi 3 lata. Zmienił się jednak podobnie jak w przypadku należności pieniężnych sposób obliczania 3 letniego terminu, który będzie obliczał się w taki sposób, że koniec terminu przedawnienia przypadnie na ostatni dzień roku kalendarzowego (art. 118 k.c.)

dla przykładu: jeśli orzeczenie sądu stało się prawomocne w dniu 13.03.2020 r., a wierzyciel wystąpił do komornika o wszczęcie egzekucji w dniu 15.11.2024 r. to odsetki przedawniają się za okres od 14 marca 2020 r. do 31 grudnia 2020 r.

Jeśli termin biegu przedawnienia zaczął bieg przed 9 lipca 2018 r.

W sytuacji jeśli termin przedawnienia odsetek zaczął biec przed 9 lipca 2018 r. to będziemy stosować przepisy przed zmianą tj. termin przedawnienia nastąpi z upływem dnia który odpowiada dniowi początku biegu terminu przedawnienia.

dla przykładu: bieg terminu przedawnienia odsetek zaczął się 18 marca 2016 r. to przedawnienie odsetek za ten dzień nastąpi 19 marca 2019 r.

inny przykład: bieg terminu przedawnienia odsetek zaczął się 18 marca 2016 r., a wierzyciel złożył wniosek o wszczęcie egzekucji w dniu 10 sierpnia 2020 r. to stosujemy przepisy przed nowelizacją przedawnienie nastąpi za okres 19 marzec 2016 r. do 9 sierpnia 2017 r. (3 letni okres przedawnienia skończy się upływem dnia, który odpowiada dniowi początku biegu terminu – ostatni dzień przedawnienia to będzie 9 sierpnia 2017 r.

Przedawnienie odsetek stwierdzonych w orzeczeniu za okres sprzed wydania orzeczenia

Tak jak pisałem odsetki przedawniają się z upływem 3 lat. Jest jednak wyjątek od tej zasady, gdyż odsetki stwierdzone w orzeczeniu sądu za okres przed wydaniem orzeczenia do dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia przedawniają się tak jak należność główna w okresie 6 i 10 lat (w zależności kiedy nastąpił początek biegu terminu przedawnienia).

patrz: teza Wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 20 maja 2015 r. I CNP 28/14

„Zgodnie z przepisem art. 125 § 1 zdanie pierwsze KC, świadczenie stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu przedawnia się z upływem 10 lat, także co do objętego nim świadczenia okresowego, w tym odsetek, wymagalnych w dacie uprawomocnienia się wyroku. W tym zakresie art. 125 § 1 KC jest uregulowaniem szczególnym w stosunku do art. 118 KC. Natomiast trzyletniemu przedawnieniu ulegają stwierdzone tym wyrokiem roszczenia o świadczenie okresowe (odsetki) należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się wyroku”.

dla przykładu: w wyroku Sądu z dnia 15 lipca 2016 r. jest wskazane, że sąd nakazuje zapłacić kwotę X z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 maja 2016 r. do dnia zapłaty. Wyrok uprawomocnił się w dniu 18 czerwca 2016 r. Wierzyciel wniósł wniosek o wszczęcie egzekucji w dniu 5 czerwca 2020 r.

W takiej sytuacji odsetki za okres 19 czerwca 2016 r. do 4 czerwca 2017 r. będą przedawnione ( 3 lata plus przed wniesieniem wniosku/przerwaniem biegu przedawnienia) Odsetki za okres 21 maja 2016 r. do 18 czerwca 2016 r. nie przedawnią się z uwagi na to, że nie upłynął okres 10 letni. Nie przedawnią się również odsetki za okres 5 czerwca 2017 r. do 5 czerwca 2020 r. (od 5 czerwca 2017 r. nie upłynął termin 3 letni do wniesienia wniosku o wszczęcie egzekucji/ przerwania biegu przedawnienia).

Przerwanie biegu przedawnienia

Bieg terminu przedawnienia liczymy od uprawomocnienia się orzeczenia, a jeśli bieg terminu został przerwany np. poprzez wszczęcie postępowania egzekucyjnego to termin przedawnienia zostaje przerwany w momencie wszczęcia tego postępowania, a zaczyna biec od nowa od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania przez komornika sądowego (zakładając nie wyegzekwowania odsetek).

Art. 123 Kodeksu cywilnego:

„Bieg przedawnienia przerywa się: 1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia”.

Art. 124 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. § 2. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone”.

Dla przykładu: orzeczenie stało się prawomocne w dniu 11 lipca 2015 r., postępowanie egzekucyjne było wszczęte 20 grudnia 2017 r. a zakończone 18 sierpnia 2018 r. następnie po raz kolejny wszczęte 21 kwietnia 2020 r. W takiej sytuacji komornik 21 kwietnia 2020 r. stwierdzi, że nie nastąpiło przedawnienie odsetek ze względu na przerwanie jego biegu w okresie 20 grudnia 2017 r. – 18 sierpnia 2018 r.

Ważne uchwały Sądu Najwyższego związane z przedawnieniem roszczeń majątkowych

Zgodnie z najnowszą linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, m.in. Uchwałą Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 16 stycznia 2004 r. III CZP 101/03 czy Wyrokiem Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 12 lutego 2015 r. IV CSK 272/14 wystąpienie do sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności również przerywa bieg przedawnienia – termin biegnie na nowo po wydaniu klauzuli wykonalności.

Dodatkowo zgodnie z Uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 26 stycznia 2005 r. III CZP 42/04 roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego.