Definicja komornika sądowego została określona w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych – zwanej dalej uoks. Zgodnie z treścią ww. przepisu komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym. Oznacza to, że każdy komornik podlega nadzorowi prezesa sądu rejonowego, przy którym działa.

Od dnia 1 stycznia 2019 r. wierzyciel ma prawo wyboru komornika sądowego na obszarze właściwości sądu apelacyjnego, przy którym znajduje się siedziba kancelarii komornika (art. 10 ust. 1 uoks). Wyjątek stanowią sprawy:

o egzekucję z nieruchomości,
o wydanie nieruchomości,
o wprowadzenie w posiadanie nieruchomości,
o opróżnienie pomieszczeń, w tym lokali mieszkalnych, z osób lub rzeczy,
w których odpowiednio stosuje się przepisy o egzekucji z nieruchomości.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 tej samej ustawy komornik jest także organem władzy publicznej w zakresie wykonywania czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym.

Podstawy prawne związane z wykonywaniem zawodu komornika

Wykonywanie zawodu komornika zostało unormowane przede wszystkim w trzech niżej wymienionych aktach prawnych:

ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego,
ustawa z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych,
ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych.

Należy zwrócić również uwagę na fakt, że w niektórych kwestiach w sprawach wszczętych przed wejściem w życie ww. ustaw z 2018 r. stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji.

Komornik, podczas wykonywania swoich obowiązków, jest także związany Kodeksem Etyki Zawodowej Komornika Sądowego, który stanowi zbiór norm wyraźnie wyznaczających granice dopuszczalnego postępowania komornika.

Czym tak właściwie zajmuje się komornik?

Głównym zadaniem komornika jest prowadzenie egzekucji sądowej. Oznacza to, że komornik po otrzymaniu wniosku wierzyciela o wszczęcie egzekucji oraz tytułu wykonawczego, przystępuje do wykonywania czynności zmierzających do wyegzekwowania z majątku dłużnika należności dla wierzyciela.

Zadania, które wykonuje komornik zostały określone m.in. w art. 3 ust. 3 oraz art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych.

Do zadań komornika należy m.in.:

wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne,
wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia niepieniężne,
zabezpieczenie roszczeń,
wykonywanie innych tytułów wykonawczych bądź egzekucyjnych, które podlegają egzekucji sądowej, bez zaopatrywania je w klauzulę wykonalności,
sporządzenie spisu inwentarza,
wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu spadku,
osobiste doręczenie adresatowi pism procesowych (na zlecenie sądu).

Warunki, które należy spełnić żeby zostać komornikiem.

Warunki, które należy spełnić aby zostać komornikiem zostały określone w art. 11 ustawy o komornikach sądowych.

Zgodnie z ww. przepisem komornikiem sądowym może zostać osoba posiadająca obywatelstwo polskie, która ukończyła 26 lat. Warunkiem niezbędnym jest także ukończenie wyższych studiów prawniczych (w Polsce lub za granicą, jeśli są uznawane na terenie naszego kraju). Potencjalny kandydat na komornika nie może być karany, a nawet podejrzany o popełnienie przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego lub przestępstwa skarbowego.

Okazuje się, że spełnienie ww. wymogów nie wystarczy, aby zostać komornikiem. Należy również odbyć aplikację komorniczą trwającą dwa lata. Po ukończeniu aplikacji należy przystąpić do egzaminu komorniczego. Dopiero pozytywny wynik danego egzaminu daje kandydatowi możliwość pracy w charakterze asesora komorniczego przez okres dwóch lat, co stanowi kolejny
a zarazem ostatni etap drogi o ubieganie się o pracę na stanowisku komornika sądowego.

Co może zająć komornik i w jakiej wysokości?

Komornik może prowadzić egzekucję z następujących składników majątku dłużnika:

wynagrodzenia za pracę,
rachunku bankowego,
świadczenia emerytalno-rentowego,
nadpłaty podatku,
innych wierzytelności, np. z tytułu umowy cywilnoprawnej,
ruchomości,
nieruchomości,
innych praw majątkowych.

Należy jednak pamiętać, że to wierzyciel we wniosku egzekucyjnym wskazuje składniki majątku dłużnika, które mają podlegać egzekucji. Komornik jest związany wnioskiem wierzyciela i bez jego zgody nie może rozszerzać postępowania w zakresie wskazanych przez wierzyciela sposobów egzekucji.

Dokonując egzekucji z wynagrodzenia za pracę komornika obowiązują pewne zasady (art. 87 Kodeksu Pracy), tj.:

limit potrąceń wynosi 50% (w przypadku świadczeń alimentacyjnych 60%)
zajęciu nie podlega wynagrodzenie minimalne, które w przypadku pracy na pełen etat
w 2019 r. wynosi 2250 zł brutto (wyjątek stanowią świadczenia alimentacyjne, gdzie wynagrodzenie minimalne nie podlega ochronie)
wynagrodzenie minimalne, które nie podlega zajęciu maleje proporcjonalnie do wymiaru etatu, na który zatrudniony jest dłużnik (np. w przypadku umowy o pracę na 1/2 etatu wynagrodzenie minimalne wynosi 1125 zł brutto).

Inaczej kształtuje się sytuacja w przypadku zajęcia wierzytelności.

W przypadku zajęcia wierzytelności, np. z tytułu nadpłaty podatku z Urzędu Skarbowego, komornik ma prawo dokonać zajęcia w wysokości 100% należności przysługującej dłużnikowi.

Z dniem 1 stycznia 2019 r. ustawodawca wprowadził przepis mający na celu ochronę dłużnika,
w sytuacji gdy należności np. z tytułu umowy cywilnoprawnej są jedynym dochodem dłużnika. Przepis ten został zawarty w art. 833 § 2 (1) Kodeksu postępowania cywilnego i stanowi, że Przepisy art. 87 i art. 871 Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną.

Jeśli zatem dłużnik wykaże, że należności z danej umowy cywilnoprawnej stanowią jego jedyne źródło dochodu to komornik dokona zajęcia jedynie w wysokości 50% (a w przypadku świadczeń alimentacyjnych – 60%).

W przypadku egzekucji z rachunku bankowego również wprowadzono kwotę wolną od zajęcia komorniczego. Zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe, kwota wolna wynosi 75 % minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2019 r. dłużnik ma zatem do dyspozycji (co miesiąc) na swoim koncie kwotę 1687,50 zł.

Wysokość potrąceń ze świadczenia emerytalno-rentowego została określona w art. 140 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Komornik dokonując egzekucji ze świadczenia emerytalno-rentowego dłużnika musi pamiętać
o następujących zasadach:

co do zasady komornik może dokonywać potrąceń w wysokości 25% świadczenia,
występuje kwota wolna od zajęcia, która wynosi 75% świadczenia minimalnego, a więc w 2019 r. kwota wolna wynosi 825 zł (świadczenie minimalne wynosi 1100 zł),
w przypadku świadczenia alimentacyjnego kwota wolna od zajęcia wynosi 500 zł, a komornik może potrącać co miesiąc do 60% świadczenia.

Co nie podlega egzekucji?

Majątek dłużnika, który nie podlega egzekucji został określony szczegółowo w art. 829, 830 oraz 831 Kodeksu postępowania cywilnego.

W zakresie świadczeń komornik nie może dokonać zajęcia m.in.:

alimentów,
świadczeń wypłacanych w celu pomocy rodzinie (np. świadczenie 500+),
zasiłków dla opiekunów,
świadczeń uzyskiwanych w ramach pomocy społecznej, a także świadczeń wychowawczych.